وعده ظهور منجی در دین یهودیت
در این بخش به سیری سریع در متون مقبول امت یهود پرداخته میشود. از متون یهودیان با عنوان عهد عتیق یاد میشود که شامل 5 جلد تورات به‌علاوه 16 کتاب و 18 صحیفه (مکتوبات رسولان و مورخان بنی اسرائیل) میباشد.
کتاب سفر پیدایش:
خداوند به ابرام گفت:… از تو امتی عظیم پیدا کنم… و از تو جمیع قبائل جهان، برکت خواهند یافت…
(O-باب 12-عب 1 تا 3)
و فرشته‌ی خداوند باز به او (هاجر) گفت که ذریه‌ی تو را چنان بسیار نمایم که از بسیاری، شمردن نتوان*… اینک تو حامله شده‌ای و پسری را خواهی زایید و اسمش را اسماعیل در حضور تو زیست کند* خدا گفت… در خصوص اسماعیل تو را اجابت فرمودم اینک او را برکت داده، بارور گردانم و او را بسیار کثیر گردانم، دوازده رئیس از وی پدید آیند. (دوازده سرور تولید خواهند نمود) و امتی عظیم از وی به وجود آوردم*
(O- باب 17- عب- 18 و 20).
کتاب سفر اعداد:
خداوند فرمود: به حیات خود قسم، که تمامی زمین از جلال خداوند پر خواهد شد*(باب 14- عب 21).
کتاب زبور (مزامیر) داوود علیه السلام:
از دریا تا به دریا و از نهر تا به اقصای زمین سلطنت خواهد نمود* صحرانشینان در حضورش خم خواهند شد و دشمنانش خاک را خواهند بوسید.* (مزمور 72-عب-9-10) جمیع سلاطین او را تعظیم خواهند کرد و جمیع امتها او را بندگی خواهند نمود* زیرا چون مسکین استغاثه کند او را رهایی خواهد داد و فقیری را که رهاننده‌ای ندارد (O-مزمو 71-عب 11-12)*. جان ایشان را از ستم و ظلم نجات خواهد داد و هم در نظرش خون ایشان قیمتی خواهد بود*… از برایش همیشه دعا کرده خواهد شد و به او هر روزه برکت خواسته خواهد شد.* (مزمور-72-عب 12-15)
عبارات اخیر مزامیر داوود، آیه‌ی 105 از سوره‌ی انبیاء در قرآن کریم را تداعی میکند که:
وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ
و همانا ما پس از تورات در زبور نوشتیم که زمین را بندگان شایسته ما به میراث می برند.
کتاب دانیال:
در رویاهای شبانه نگریستم و اینک در ابرهای آسمانی، شخصی مانند فرزند انسان میآمد… و به او سلطنت و عظمت و مملکت داده شده تا آنکه تمامی قومها و امتها و زبانها او را خدمت نمایند سلطنتش سلطنت ابدی است که در نگذرد و مملکتش فانی نخواهد گردید.*(باب 7- عب13-14) اما مقدسان حضرت اعلی، سلطنت را خواهند یافت و مملکت را تا به ابد و ابداًلآباد متصرف خواهند بود (O-باب 7-عب 18) در آن وقت سرور بزرگ میکائیلی، که از جانب پسران قومت «قائم» است خواهد ایستاد. (باب 12-عب 1) در آن زمان، هر یک از قوم تو که در دفتر مکتوب یافت شود، رستگار خواهد شد* و بسیاری از آنانی که در خاک زمین خوابیدهاند بیدار خواهند شد اما اینان بهجهت حیات جاودانی و آنان به جهت خجالت و حقارت جاودانی.* (O-باب 12-عب 2-4)
وعده ظهور منجی در دین مسیحیت
از حضرت عیسی مسیح علیه السلام کتابی در دست نیست که آن پیامبر والا در حیات خویش، به‌عنوان کلام فرود آمده از سوی خدا، گردآورده و به یادگار نهاده باشد. اما گفتار نویدبخش و پندآمیزِ ایشان را که به «اِنجیل» یعنی: «مژده» نامور بود؛ دهها سال بعد، برخی از پیروان آن نبی گرامی علیه السلام از زبان پیشینیان خود شنیده، به قلم خویش نگاشتند. به اعتقاد اهل اسلام، حضرت مسیح علیه السلام به خواست پروردگار قدیر در جایگاهی فراتر از زمین، به شیوهای ویژه از حیات، زنده است تا روز موعود فرارسد و ایشان برای یاری و همراهی با مهدی منتظر، در قتالِ با دجال و آکندنِ جهان از عدل و داد، فرود آید. در اناجیل، اشارات و بشارات وارده درباره‌ی نهضت مهدی علیه السلام، اغلب در قالب پیشگویی و خبردهی از بازگشت مسیح علیه السلام بیان گردیده است.
انجیل متی:
درآن زمان چنان مصیبت عظیمی ظاهر میشود که از ابتدای عالم تاکنون نشده و نخواهد شد و اگر آن ایام، کوتاه نشدی هیچ بشری نجات نیافتی، لیکن به‌خاطر برگزیدگان، آن روزها کوتاه خواهد شد… همچنان که برق از مشرق ساطع شده تا به مغرب ظاهر میشود، ظهور پسر انسان نیز چنین خواهد شد. (باب 24- عب 21 و 22 و 27 O) پس از آن علامت پسر انسان در آسمان ظاهر میشود و همه‌ی ملل عالم سوگواری خواهندکرد و پسر انسان را خواهنددید که با قدرت و جلال عظیم بر ابرهای آسمان می‌آید؛ شیپور بزرگ به صدا خواهد آمد و او فرشتگان خود را میفرستد تا برگزیدگان خدا را از چهار گوشه‌ی جهان و از کرانه‌های فلک جمع کنند. (باب 24-عب 30 تا 31) آسمان و زمین زائل خواهد شد لیکن سخنان من هرگز زائل نخواهد شد. اما از آن روز و ساعت، هیچکس اطلاع ندارد حتی ملائکهی آسمان، جز پدر من و بس. (باب 24-عب 35 و 36 O) پس بیدار باشید زیرا که آگاه نیستید که خداوند شما در چه ساعت وارد خواهد گردید. (باب 24-عب 42) لذا شما نیز حاضر باشید زیرا در ساعتی که گمان نبرید پسر انسان می‌آید. ( باب 24- عب 44 O)
کیست آن غلام امین و دانا که اربابش او را به سرپرستی خادمین خانه‌ی خود گمارده‌باشد تا در وقت مناسب جیره‌ی آنان را بدهد؟ خوشا به حال آن غلام اگر وقتی اربابش برمیگردد او را در حال انجام وظیفه ببیند. بدانید که اربابش اداره‌ی تمام مایملک خود را به عهده‌ی او خواهد گذاشت. اما اگر آن غلام، شریر باشد و بگوید که آمدن ارباب من طول خواهد کشید و به اذیت و آزار غلامان دیگر بپردازد و با میگساران به خوردن و نوشیدن مشغول شود؛ در روزی که او انتظار ندارد و در وقتی که نمیداند، اربابش خواهد آمد و او را از میان دوپاره کرده، به سرنوشت ریاکاران گرفتار خواهد ساخت. (باب 24-عب 45 تا 51) اما چون پسر انسان در جلال خود با جمیع ملائکهی مقدس خویش آید آنگاه بر کرسی جلال خود خواهد نشست و جمیع امتها در حضور او جمع شوند و آنها را از همدیگر جدا میکند به قسمی که شبان، میشها را از بزها جدا میکند. (باب 25-عب 31 و 32 O) آنگاه پادشاه به آنانی که در سمت راست او هستند خواهد گفت: ای کسانی که از جانب پدر من برکت یافته‌اید بیایید و وارث سلطنتی شوید که از ابتدای آفرینش عالم برای شما آماده شده است. (باب 25- عب 34)
انجیل مرقس:
آن وقت پسر انسان را خواهددید که با قدرت عظیم و جاه و جلال، بر ابرها می‌آید* او فرشتگان را فرستاد و برگزیدگان خود را در چهارگوشه‌ی عالم از دورترین نقاط زمین تا دورترین حدود آسمان جمع خواهد کرد(باب 13-عب 21 تا 27) پس بیدار باشید از آنجا که نمیدانید که بزرگ خانه چه وقت خواهد آمد؟ در شام یا نصف شب یا وقت بانگ خروس یا صبح. مبادا که ناگاه آمده، شما را در خواب یابد و آنچه من به شما میگویم به همه میگویم: بیدار باشید. (باب 13-عب 32 تا 37)
انجیل لوقا:
پس در هر وقت دعا کرده بیدار باشید تا شایسته‌ی آن شوید که از جمیع این چیزهایی که به وقوع خواهد پیوست نجات یابید و در حضور پسر انسان بایستید. (باب 21- عب-34 تا 36O)
وعده‌ی ظهور منجی و احادیث مهدویت در مصادر اهل تسنن
در مصادر سنی، احادیث متواتری مربوط به ظهور موعود آخرالزمان، امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) موجود است. خیل کثیری از علمای اهل تسنن بر این روایات تایید و تاکید داشته‌اند. لازم به ذکر است از دید تمام محدثان دانش پژوه، حدیث متواتر یقین‌آور است. حدیث متواتر حدیثی است که جمعی روایتش کنند، علم به صداقت آنان موجود باشد و دروغگویی راویان احتمال نرود. همچنین واجب است بدین احادیث عمل شود. با توجه به آنچه گفته شد، در واقع باور به اینکه مهدی موعود از نسل خانم فاطمه زهرا علیها السلام میباشد، یکی از باورهای بسیار اساسی در بین اهل سنت است که بر مبنای احادیث نبوی میباشد و رد آن در این مذهب به منزله‌ی کفر شناخته میشود. در ذیل نمونه‌هایی از اقوال مستخرج از کتب برخی عالمان مشهور سنی آورده شده است که تایید کننده‌ی تواتر احادیث مهدویت در مذهب اهل سنت است.
علمای بسیار شاخصی از اهل سنت به تواتر احادیث مهدویت نه‌تنها اعتراف کردهاند، بلکه بسیاری از ایشان تألیفات مستقلی در این زمینه داشته‌اند. دانشوری چون علامه شوکانی، در اثبات این نکته به‌شکلی مستقل، کتاب التوضیح فی تَواتُرِ ما جاءَ فِی المَهدی وَ الدَّجّال وَ المَسیح، را نگاشته است .«شیخ یوسف مَقدَسی» نویسنده‌ی کتاب عِقدُ الدُّرَر فی أخبارِ المُنتَظَر، تأکید دارد که روایات مهدویت، روایات متواتری است. عالم سرشناس قرن دهم «جلال الدین سیوطی» که یکی از علمای پرکار و پرتالیف بین اهل سنت است و در زمینه‌های مختلفی تالیفات داشته است، کتاب العَرفُ الوردی فی اخبار المهدی را به‌طور مستقل درمورد اخبار امام عجل الله تعالی فرجه الشریف نگاشته و اخبار و روایات مهدویت را متواتر خوانده است. «متقی هندی» نویسنده و صاحب کنزالعمال که وی نیز در قرن دهم میزیسته، کتاب البُرهان فی عَلاماتِ مَهدیِّ آخِرِالزمان را نوشته است و اشاره میکند که روایات راجع به آن حضرت متواتر است.
ابوالحسن محمد بن الحسین الآبری السجستانی (363ق) در کتاب مناقب الشافعی اینطور مینگارد:
از راویان فراوان، احادیث متواتری از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله درباره‌ی آمدن مهدی رسیده است، حاکی از این که وی از اهل بیت آن حضرت بوده، هفت سال فرمانروایی میکند و زمین را از عدالت آکنده می‌سازد. مسیح نیز خروج نموده و در کشتن دجال وی را یاری میدهد و چون مهدی در نماز بر امت امامت نماید، عیسی پشت سرِ او نماز خواهد گذارد. شریف محمد بن رسول البرازنجی المدنی (1103ق) در کتاب الاشاعۀ الاشراط الساعۀ یادآوری میکند که:
احادیث حاکی از وجود مهدی، ظهورش در آخرالزمان و اینکه از عترت پیامبر اکرم صلوات الله علیه و از فرزندان زهرا علیها السلام میباشد، به حد تواتر معنوی میرسد و بنابراین انکار آن معنا ندارد… آنچه به اخبار صریح و صحیح، مشهور و پرشمار از مرز تواتر معنوی گذر نموده و ثابت گشته این است که: نشانه‌های بزرگی وجود دارد که نخستین آنها قیام مهدی در آخرالزمان میباشد. او از تبار فاطمه علیها السلام بوده، زمین را از دادگری آکنده سازد، همانگونه که از ستمگری پر شده باشد… به زمان او، مسیح فرود آمده، به امامت وی نماز میگزارد.
محمد بن علی الشوکانی الیمنی (_1250ق) در کتاب التوضیح فی تَواتُرِ ما جاءَ فِی المَهدی وَ الدَّجّال وَ المَسیح پس از درج و بحث روایات وارده، چنین نتیجه میگیرد:
در میان اخبار وارده درباره‌ی مهدی موعود که دسترسی به آنها مقدور گشت پنجاه حدیث موجود است این روایات بدون شک و شبهه متواترند. بلکه بنا بر تمامی اصطلاحات تدوین شده در کتابهای اصولی به کمتر از این مقدار هم عنوان “تواتر” داده میشود. و اما اقوال اصحاب رسول که از مهدی موعود به‌روشنی یاد میکند نیز بسیار است که حکم کلام پیامبر صلوات الله علیه را دارد: زیرا در این موضوع جای اجتهاد و اظهار‌نظر شخصی نیست. بنابراین ثابت گشت که احادیث رسیده درمورد مهدی منتظر متواتر است، همانگونه که اخبار دجال و نزول مسیح، تواتر دارد.
ابوالفضل عبدالله بن محمد الادریسی (_معاصر) در کتاب «المهدی المنتظر» مینویسد:
«احادیث ظهور مهدی و نزول مسیح و طلوع خورشید از مغرب، همگی متواترند و هرکس با آگاهی از این تواتر و بدون توجیه مقبول، آنها را انکار کند کافر به‌شمار آمده یا بدعتگذار شناخته میشود.»
وعده ظهور منجی در دیگر ادیان
وعده ظهور منجی در دین زرتشت
گاتها (گاثاها):
ای اهورا مرا آگاه ساز، زیرا که تو آگاهی؛ آیا پیش از فرارسیدن سزایی که تو مقرر داشتی، پیرو راستی به دروغ پرست، غالب خواهد شد؟ آری، این غلبه از برای جهان یک پیام پارسایی خواهد بود. (سِپَنتَمد گات، یسنا 48)
آنانی که زشت کردارند، لاجَرَم محکوم به زوال گردند. همگی فریاد و خروش برآورند. شهریار نیکی، باید تا آنان را گرفتار ساخته، به خاک و خون درکشد و اینچنین در مملکتِ خرَم، صلح برقرار دارد. … این خوارشمرندگان آیین مقدس، برآنند که دینداران را پست نمایند و تن آنان به گناه آلوده است. (وَهیشتواِشت گات، یسنا 53)